Οι δασικές πυρκαγιές αποτελούν ένα διαχρονικό και δυστυχώς εντεινόμενο πρόβλημα για την Ελλάδα, με καταστροφικές συνέπειες στο περιβάλλον, την οικονομία και τις ανθρώπινες ζωές. Κάθε καλοκαίρι, η χώρα βρίσκεται αντιμέτωπη με πύρινα μέτωπα που δοκιμάζουν τις αντοχές της Πολιτείας και της κοινωνίας. Ανάμεσα στις περιοχές που έχουν πληγεί επανειλημμένα και σοβαρά, η Χίος ξεχωρίζει ως ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η νησιωτική Ελλάδα.
Ιστορική Αναδρομή και η Σύγχρονη Εντατικοποίηση του Προβλήματος
Ενώ κατά τη δεκαετία του 1950 παρατηρείται ο μικρότερος ετήσιος αριθμός δασικών πυρκαγιών και καμένων εκτάσεων στην Ελλάδα, το πρόβλημα άρχισε να εντείνεται σταδιακά από τη δεκαετία του 1970 και μετά, με σταδιακή άνοδο τόσο στον αριθμό των περιστατικών όσο και στις καμένες δασικές εκτάσεις. Ειδικότερα, από τη Μεταπολίτευση και μετά, οι καμένες εκτάσεις τριπλασιάστηκαν. Αυτή η αύξηση συνδέεται με σημαντικούς παράγοντες όπως η εγκατάλειψη της υπαίθρου, η αστικοποίηση και η κατ΄ εξακολούθηση αλλαγή χρήσης γης, ειδικά σε περιοχές ζώνης μίξης πόλεων και δασικών εκτάσεων, όπου η έλλειψη κτηματολογίου και δασικών χαρτών επιδείνωσε την κατάσταση.
Η Χίος, ως τμήμα της ελληνικής επικράτειας, βίωσε και συνεχίζει να βιώνει τις συνέπειες αυτής της εντατικοποίησης των φαινομένων. Μία από τις πιο καταστροφικές πυρκαγιές που έπληξε το νησί ήταν αυτή που εκδηλώθηκε στις 18 Αυγούστου του 2012, η οποία διήρκησε δώδεκα μέρες, έκαψε συνολικά περίπου 142.000 στρ. και σύμφωνα με την EFFIS ήταν η τρίτη μεγαλύτερη πυρκαγιά του 2012 σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, προκάλεσε εκτεταμένες ζημιές σε δασικές και γεωργικές εκτάσεις. Σύμφωνα με καταγραφή που πραγματοποιήθηκε από τον ΕΛ.Γ.Α (Οργανισμός Ελληνικών Γεωργικών Ασφαλίσεων), το πλήγμα στον παραγωγικό ιστό του νησιού ήταν τεράστιο με μεγάλες καταστροφές μαστιχόδεντρων (περίπου 240.000) και ελαιόδεντρων (περίπου 107.000). Στις 25 Ιουλίου 2016 καταγράφηκε μία ακόμη μεγάλη πυρκαγιά κοντά στους οικισμούς Βέσσα και Λιθί καίγοντας συνολικά περίπου 46.800 στρ. Ορισμένα τμήματα της περιοχής της πυρκαγιάς του 2016 συμπίπτουν με καμένες εκτάσεις από την πυρκαγιά του 2012, στα εν λόγω σημεία η ικανότητα φυσικής αναγέννησης και αναβλάστησης μειώνεται δραματικά. Το ίδιο έτος ένα μήνα μετά λίγο βορειότερα κοντά στον οικισμό Σιδηρούντα καταγράφηκε μία ακόμα δασική πυρκαγιά στις 26 Αυγούστου 2016 καίγοντας περίπου 6.500 στρ. Πέρσι μία ακόμη πυρκαγιά ξέσπασε την 1η Ιουλίου 2024, στη Σιδηρούντα, καίγοντας πάνω από 15.000 στρέμματα αγροτικής και δασικής έκτασης.
Περιστατικά δασικών πυρκαγιών μεγάλων εκτάσεων έχουν συμβεί επίσης και κατά τα έτη 1987, 2000, 2007 και 2011. Γενικά η Χίος είναι ένα νησί το οποία ανά τα χρόνια έχει υποστεί μεγάλες ζημιές σε περιβαλλοντικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο. Όλα τα παραπάνω στοιχεία αναδεικνύουν τον αυξημένο κίνδυνο πυρκαγιάς στο νησί που σε συνδυασμό με την οικονομική, περιβαλλοντική και κοινωνική αξία που κατέχουν τα μαστιχόδεντρα και η μοναδικότητα τους, καθιστούν επιβεβλημένη την δημιουργία και εφαρμογή ενός Σχεδίου Δράσης Κινδύνου Εκδήλωσης Πυρκαγιάς.
Η Χίος, με την πλούσια βιοποικιλότητα, τα μοναδικά μαστιχοχώρια και τις καλλιέργειες της μαστίχας, είναι ιδιαίτερα ευάλωτη στις πυρκαγιές. Η σύνταξη ενός σύγχρονου αντιπυρικού σχεδίου για τον Νομό Χίου στοχεύει στην ανάλυση του προβλήματος των δασικών πυρκαγιών και τον σχεδιασμό ενεργειών για την καλύτερη προστασία των δασικών εκτάσεων και των οικισμών.
Οι λόγοι είναι πολλοί και σύνθετοι:
- Κλιματική Κρίση: Η αύξηση της θερμοκρασίας, οι παρατεταμένες περίοδοι ξηρασίας και οι ισχυροί άνεμοι δημιουργούν ιδανικές συνθήκες για την εκδήλωση και την ταχεία εξάπλωση πυρκαγιών.
- Πολεοδομικός Σχεδιασμός και Ανθρώπινες Παρεμβάσεις: Η ανεξέλεγκτη δόμηση, η έλλειψη αντιπυρικών ζωνών ειδικότερα στις περιοχές μείξης οικισμών με δασικές εκτάσεις και η συσσώρευση εύφλεκτης ύλης σε αγροτικές και δασικές περιοχές αυξάνουν τον κίνδυνο.
- Μορφολογία Εδάφους και Βλάστηση: Το πευκοδάσος, η θαμνώδης βλάστηση και οι δύσβατες περιοχές καθιστούν δύσκολη την πρόσβαση και την κατάσβεση των πυρκαγιών.
- Οικονομικές Επιπτώσεις: Οι πυρκαγιές στη Χίο πλήττουν καίρια την παραγωγή μαστίχας, ένα προϊόν μοναδικό στον κόσμο και βασικό πυλώνα της τοπικής οικονομίας. Η ανάκαμψη των μαστιχόδεντρων απαιτεί δεκαετίες.
Γιατί το Πρόβλημα Αυξάνεται Σήμερα, Παρά τον Εκσυγχρονισμό των Μέσων;
Η αντίφαση είναι εμφανής: παρά τον εκσυγχρονισμό των πυροσβεστικών μέσων (εναέρια μέσα, σύγχρονα οχήματα, τεχνολογικός εξοπλισμός έγκαιρης ειδοποίησης), οι πυρκαγιές σήμερα είναι περισσότερες και καταστροφικότερες από ό,τι τις δεκαετίες του '50 και '60, όταν οι δυνατότητες ήταν ελάχιστες. Αυτό οφείλεται σε ένα σύνθετο πλέγμα παραγόντων που έχουν δημιουργήσει ένα εξαιρετικά ευάλωτο και εύφλεκτο περιβάλλον:
- Δραματική Αύξηση της Καύσιμης Ύλης (Βιομάζα) λόγω Εγκατάλειψης της Υπαίθρου και Αστικοποίησης:
- Η εγκατάλειψη της υπαίθρου και η απομάκρυνση από την πρωτογενή παραγωγή μετά τη δεκαετία του '70, οδήγησαν σε εκτεταμένη συσσώρευση ξερών χόρτων, θάμνων και δέντρων σε ακαλλιέργητες εκτάσεις. Η ανθρώπινη παρουσία και οι αγροτικές εργασίες λειτουργούσαν παλαιότερα ως φυσική πρόληψη, διατηρώντας χαμηλά τα επίπεδα βιομάζας.
- Η αστικοποίηση και η συνακόλουθη αλλαγή χρήσης γης, ειδικά σε περιοχές ζώνης μίξης πόλεων και δασικών εκτάσεων, συνέβαλαν στην αύξηση της εύφλεκτης ύλης κοντά σε κατοικημένες περιοχές.
- Η απουσία συστηματικής δασικής διαχείρισης σε ευρεία κλίμακα έχει ως αποτέλεσμα πυκνά, αδιαχείριστα δάση, με μεγάλη ποσότητα νεκρής και εύφλεκτης ύλης στο έδαφος και στις κόμες των δέντρων.
- Επέκταση Δασοαστικών Μειγμάτων (Wildland-Urban Interface):
- Η ανεξέλεγκτη δόμηση και η επέκταση των οικισμών εντός ή στις παρυφές του δάσους, ιδιαίτερα από τη δεκαετία του '70 και μετά, δημιούργησε ζώνες υψηλού κινδύνου. Σε αυτές τις περιοχές, η προτεραιότητα δίνεται στην προστασία ανθρώπινων ζωών και περιουσιών, αποσπώντας πόρους από την κατάσβεση της δασικής πυρκαγιάς στην "καρδιά" του δάσους. Η απουσία δασικών δρόμων δυσχεραίνει την επέμβαση των πυροσβεστικών δυνάμεων.
- Επιδείνωση Κλιματικών Συνθηκών:
- Η κλιματική αλλαγή έχει εντατικοποιήσει τις συνθήκες που ευνοούν τις πυρκαγιές. Οι περίοδοι ξηρασίας είναι μεγαλύτερες, οι θερμοκρασίες υψηλότερες και οι άνεμοι συχνά ισχυρότεροι, δημιουργώντας ένα περιβάλλον όπου μια μικρή εστία μπορεί να εξελιχθεί σε ανεξέλεγκτη λαίλαπα πολύ γρήγορα.
- Αιτίες Δασικών Πυρκαγιών – Ο Ρόλος του Δικτύου Ηλεκτρικής Ενέργειας:
- Ανθρώπινη Αμέλεια και Εμπρησμός:
- Εσκεμμένος Εμπρησμός: Αυτός μπορεί να οφείλεται σε διάφορους λόγους, όπως προσωπικές διαφορές, κερδοσκοπία (π.χ., αλλαγή χρήσης γης), ή ακόμα και ψυχολογικές διαταραχές.
- Αμέλεια:
- Ανεξέλεγκτη καύση ξερών χόρτων: Αγρότες ή ιδιοκτήτες γης που καθαρίζουν τα οικόπεδά τους χωρίς τις απαραίτητες προφυλάξεις.
- Πεταμένα τσιγάρα: Αν και μειώνεται, παραμένει μια αιτία.
- Σπινθήρες από γεωργικά μηχανήματα: Θεριστικά μηχανήματα, τροχοί οχημάτων που κινούνται σε ξερά χόρτα.
- Εργασίες στην ύπαιθρο: Οξυγονοκολλήσεις, εργασίες που παράγουν σπινθήρες κοντά σε εύφλεκτα υλικά.
- Κάμπινγκ και μπάρμπεκιου: Ανεξέλεγκτες φωτιές για μαγείρεμα ή ζέσταμα.
- Φυσικές Αιτίες:
- Κεραυνοί: Οι κεραυνοί είναι η κύρια φυσική αιτία. Συχνά προκαλούν πυρκαγιές σε απομακρυσμένες περιοχές, καθιστώντας δύσκολη την άμεση επέμβαση.
- Κλιματικές Συνθήκες:
- Υψηλές Θερμοκρασίες: Η ξηρή και θερμή ατμόσφαιρα καθιστά την βλάστηση ιδιαίτερα εύφλεκτη.
- Ξηρασία: Η παρατεταμένη έλλειψη βροχοπτώσεων οδηγεί σε υπερβολικά ξηρή βλάστηση.
- Ισχυροί Άνεμοι: Οι άνεμοι όχι μόνο ενισχύουν την ένταση της πυρκαγιάς αλλά και μεταφέρουν τους αναμμένους σπινθήρες σε μεγάλες αποστάσεις, προκαλώντας νέες εστίες.
Ο Ρόλος του Δικτύου Ηλεκτρικής Ενέργειας:
Το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας, αν και λιγότερο συχνά συζητείται σε σχέση με τον εμπρησμό, αποτελεί σημαντική πηγή ανάφλεξης, ειδικά σε περιόδους ακραίων καιρικών συνθηκών. Οι κυριότεροι τρόποι με τους οποίους το δίκτυο μπορεί να προκαλέσει πυρκαγιές είναι:
- Πτώση Καλωδίων ή Στύλων:
- Δυνατοί Άνεμοι: Ισχυροί άνεμοι μπορούν να προκαλέσουν πτώση στύλων ή/και κοπή/πτώση καλωδίων. Όταν τα καλώδια πέσουν στο έδαφος ή έρθουν σε επαφή με ξηρή βλάστηση, μπορούν να δημιουργήσουν βραχυκύκλωμα και σπινθήρες.
- Παλαίωση και Κακή Συντήρηση: Η γήρανση των υποδομών (ξύλινοι στύλοι, παλιά καλώδια) σε συνδυασμό με την ανεπαρκή συντήρηση αυξάνει τον κίνδυνο βλαβών.
- Επαφή Καλωδίων με Βλάστηση:
- Μη επαρκής καθαρισμός: Η βλάστηση (κλαδιά δέντρων, θάμνοι) που αναπτύσσεται ανεξέλεγκτα κάτω ή γύρω από τα καλώδια ηλεκτροδότησης μπορεί να έρθει σε επαφή με αυτά, ειδικά σε περίπτωση ανέμου ή υπερβολικής ανάπτυξης. Αυτή η επαφή μπορεί να προκαλέσει βραχυκύκλωμα, σπινθήρες και ανάφλεξη της ξηρής βλάστησης.
- Δενδροκομία: Η ανεπαρκής δενδροκομία γύρω από τις γραμμές υψηλής και μέσης τάσης είναι ένα επαναλαμβανόμενο πρόβλημα.
- Υπερφόρτωση και Βλάβες Μετασχηματιστών:
- Σε περιόδους υψηλής ζήτησης ή λόγω ελαττωματικού εξοπλισμού, οι μετασχηματιστές και άλλα μέρη του δικτύου μπορούν να υπερθερμανθούν, να εκραγούν ή να προκαλέσουν σπινθήρες, οδηγώντας σε πυρκαγιές.
- Φωτιστικά Σώματα / Λάμπες:
- Αν και λιγότερο συχνό, ελαττωματικά φωτιστικά σώματα ή λάμπες σε εξωτερικούς χώρους μπορούν να προκαλέσουν υπερθέρμανση και ανάφλεξη κοντινών εύφλεκτων υλικών.
Η μείωση του κινδύνου πυρκαγιών από το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας απαιτεί:
- Εντατικοποίηση της Συντήρησης: Τακτικοί έλεγχοι, αντικατάσταση παλαιών υποδομών, και αναβάθμιση του δικτύου.
- Συστηματική Δενδροκομία: Ο τακτικός και σωστός καθαρισμός της βλάστησης γύρω από τα καλώδια και τους στύλους. Πρακτικά, ο ΔΕΔΔΗΕ διενεργεί τακτικά προγράμματα κλαδέματος και καθαρισμού των διαδρόμων κάτω από τις γραμμές μεταφοράς και διανομής. Ωστόσο, η έκταση του δικτύου είναι τεράστια και οι πόροι περιορισμένοι, γεγονός που δημιουργεί προκλήσεις στην πλήρη και έγκαιρη εφαρμογή αυτών των μέτρων παντού.
- Βελτίωση της ασφάλειας των γραμμών: Παρόλο που η εκτίμηση της βαρύτητας του παράγοντα «ηλεκτρικό δίκτυο» ποικίλλει, η βελτίωση της ασφάλειας των γραμμών μεταφοράς είναι μια αναγκαία προληπτική ενέργεια. Προτάσεις για την ελαχιστοποίηση αυτού του κινδύνου περιλαμβάνουν την υπογειοποίηση των καλωδίων Σε ορισμένες ευαίσθητες περιοχές, η υπογειοποίηση των καλωδίων μπορεί να είναι μια λύση, αν και κοστοβόρα. Μια άλλη λύση λιγότερο κοστοβόρα είναι η χρήση συνεστραμμένων καλωδίων (ABC - Aerial Bundled Cables) που είναι πιο ανθεκτικά σε καιρικά φαινόμενα και έχουν μειωμένο κίνδυνο βραχυκυκλώματος σε περίπτωση επαφής με βλάστηση ή άλλους παράγοντες.
- Αυτοματοποιημένα Συστήματα Εντοπισμού Βλαβών: Συστήματα που μπορούν να εντοπίσουν άμεσα βλάβες και να διακόψουν την παροχή ρεύματος για να αποφευχθεί η ανάφλεξη.
Συνολικά, ο ρόλος του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας στις δασικές πυρκαγιές είναι σημαντικός και απαιτεί συστηματική προσοχή και επενδύσεις για την πρόληψη, ειδικά ενόψει της κλιματικής αλλαγής που φέρνει όλο και πιο ακραίες καιρικές συνθήκες.
Οι Δραματικές Επιπτώσεις στη Μαστιχοκαλλιέργεια
Η μαστιχοκαλλιέργεια, η οποία αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της οικονομίας της νότιας Χίου και το βιοτικό κεφάλαιο περίπου 5.000 οικογενειών, βρίσκεται σε διαρκή κίνδυνο. Ο Πρόεδρος της Ένωσης Μαστιχοπαραγωγών Χίου, εξέπεμψε ένα ηχηρό μήνυμα τονίζοντας ότι «χωρίς πρόληψη πυρκαγιών και κατάλληλες υποδομές, δεν υπάρχει μέλλον για τη μαστίχα».
Οι καταστροφικές πυρκαγιές του 2012 και του 2016 αλλά και η φετινή προκάλεσαν την απώλεια δεκάδων χιλιάδων στρεμμάτων και οδήγησαν στο κάψιμο εκατοντάδων χιλιάδων μαστιχόδεντρων. Η αναγέννηση των μαστιχόδεντρων απαιτεί τουλάχιστον 15 χρόνια, γεγονός που καθιστά τις ζημιές ανυπολόγιστες και μακροπρόθεσμες. Παρά τις μελέτες και τις προτάσεις, ουσιαστικό έργο προστασίας δεν έχει γίνει, με αποτέλεσμα την αγωνία για το μέλλον της παραγωγής. Η έλλειψη εγγυήσεων αποθαρρύνει τους νέους να επενδύσουν στη μαστίχα, ένα προϊόν υψηλής προστιθέμενης αξίας και μοναδικό στον κόσμο.
Είναι σαφές ότι η αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών αποτελεί μια σύνθετη πρόκληση που απαιτεί την ενεργό συμμετοχή και ευθύνη όλων των εμπλεκόμενων φορέων, όχι μόνο του κράτους και της τοπικής αυτοδιοίκησης, αλλά και των πολιτών και των οργανώσεων. Παρά τους περιορισμένους οικονομικούς πόρους της Ελλάδας και των τοπικών αρχών, η έμφαση πρέπει να δοθεί σε μια ολιστική προσέγγιση που να περιλαμβάνει:
- Προληπτικά Μέτρα: Ένα αντιπυρικό σχέδιο (MASTER PLAN) που να προτείνει δασοκομικούς και διαχειριστικούς χειρισμούς, καθώς και τεχνικά έργα σε περιοχές υψηλού κινδύνου, καθαρισμούς σε περιαστικές ζώνες και τη δημιουργία ζωνών πυροπροστασίας. Η πρόληψη περιλαμβάνει όλα τα έργα και ενέργειες πριν από μια πυρκαγιά, με στόχο τη μείωση της πιθανότητας εκδήλωσης, εξάπλωσης και των καταστροφών.
- Ευθύνη Πολιτών και Καλλιεργητών: Οι πολίτες και οι καλλιεργητές φέρουν σημαντική ευθύνη για τον καθαρισμό των ιδιοκτησιών τους και των αγροτεμαχίων τους από ξερά χόρτα και εύφλεκτη ύλη. Αυτή η απλή αλλά κρίσιμη ενέργεια μπορεί να λειτουργήσει ως η πρώτη γραμμή άμυνας ενάντια στην εξάπλωση της φωτιάς.
- Ρόλος της Ένωσης Μαστιχοπαραγωγών Χίου (ΕΜΧ): Ως φορέας των μαστιχοπαραγωγών, η ΕΜΧ μπορεί να αναλάβει πρωτοβουλίες για τον συντονισμό των μελών της σε θέματα πρόληψης, την εκπαίδευση για την αντιπυρική προστασία των καλλιεργειών και τη συστηματική συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση έργων προστασίας εντός της μαστιχοφόρου ζώνης. Η επένδυση σε ένα δικό της ολοκληρωμένο σχέδιο πυροπροστασίας για την μαστίχα είναι ζωτικής σημασίας για τη βιωσιμότητα του προϊόντος.
- Αναβάθμιση του εξοπλισμού της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας, αύξηση του προσωπικού, καλύτερος συντονισμός των εμπλεκόμενων φορέων (Πυροσβεστικής, Δήμου, Περιφέρειας, Εθελοντών). Ουσιαστικά πρέπει να δοθεί βαρύτητας για επενδύσεις σε υλικοτεχνικό εξοπλισμό, αντιπυρικά έργα, προληπτικά μέτρα και ένα σχέδιο δράσης, αντί να βασιζόμαστε στον ηρωισμό των εθελοντών και των πολιτών.
- Αποκατάσταση και Ανάκαμψη: Άμεσα σχέδια αναδάσωσης, μέτρα αντιπλημμυρικής προστασίας μετά τις πυρκαγιές, οικονομική στήριξη των πληγέντων και προγράμματα ανάκαμψης για τις τοπικές οικονομίες.
- Ρόλος των Εθελοντικών Οργανώσεων: Σημαντικό ρόλο στην πρόληψη και την καταστολή των πυρκαγιών στη Χίο διαδραματίζουν εθελοντικές οργανώσεις, οι οποίες αναπτύσσουν δράσεις πρόληψης και προετοιμασίας.
- Δέσμευση και Χρηματοδότηση των Τοπικών Φορέων: Απαιτείται σαφής δέσμευση από τους τοπικούς φορείς να ακολουθήσουν με συνέπεια το ολοκληρωμένο αντιπυρικό σχέδιο. Αυτό περιλαμβάνει την ενεργό αναζήτηση και εξασφάλιση πόρων από Ευρωπαϊκά προγράμματα όπως το ΕΣΠΑ, το LEADER κ.α., με σκοπό την ένταξη και υλοποίηση ουσιαστικών έργων που να βασίζονται στον ολοκληρωμένο σχεδιασμό και όχι σε αποσπασματικές ενέργειες.
- Άμεση Νομοθέτηση της Προδιαγεγραμμένης Καύσης: Η προδιαγεγραμμένη καύση αποτελεί ένα αποτελεσματικό εργαλείο διαχείρισης της καύσιμης ύλης και πρόληψης μεγάλων πυρκαγιών, το οποίο εφαρμόζεται με επιτυχία σε άλλες χώρες. Η άμεση νομοθέτηση και η ενσωμάτωσή της στο εθνικό αντιπυρικό σχέδιο θα ενισχύσει σημαντικά την ικανότητα αντιμετώπισης του φαινομένου.
- Άμεση Δράση σε Περιοχές Ερημοποίησης: Είναι επιτακτική η ανάγκη εντοπισμού περιοχών που έχουν καεί δύο ή περισσότερες φορές τα τελευταία δεκαπέντε με είκοσι χρόνια και απειλούνται με ερημοποίηση. Σε αυτές τις περιοχές πρέπει να δρομολογηθούν άμεσες ενέργειες, όπως αναδασώσεις με ανθεκτικά τοπικά είδη, καθώς και έργα που να συμβάλλουν στην αποκατάσταση του εδάφους και την πρόληψη της περαιτέρω υποβάθμισης.
Οι δασικές πυρκαγιές στη Χίο, όπως και σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, μας υπενθυμίζουν την ανάγκη για συλλογική δράση και συνεχή εγρήγορση. Η προστασία του φυσικού μας πλούτου είναι ευθύνη όλων.
Νικόλαος Βορριάς
Πηγές
facebook
youtube
instagram
X
